«Νικοτίνη, Εθισμός και Θεραπευτική Παρέμβαση: Ο Ρόλος του Ωτοβελονισμού και της Ωτικής Νευροτροποποίησης»
Εισαγωγή
Η νικοτίνη είναι μια από τις πιο διαδεδομένες εξαρτησιογόνες ουσίες στον κόσμο. Παρά τις εκστρατείες ενημέρωσης και τους περιορισμούς στη χρήση καπνού, εκατομμύρια άνθρωποι εξακολουθούν να είναι εξαρτημένοι. Δεν βρίσκεται μόνο στο παραδοσιακό τσιγάρο αλλά και στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, τα θερμαινόμενα καπνικά προϊόντα, ακόμη και σε φαρμακευτικά υποκατάστατα (patches, τσίχλες).
Η δυσκολία στη διακοπή οφείλεται στον διπλό χαρακτήρα της εξάρτησης:
- Σωματική εξάρτηση: Ο εγκέφαλος συνηθίζει να λειτουργεί με νικοτίνη, η οποία διεγείρει το σύστημα ανταμοιβής και απελευθερώνει ντοπαμίνη.
- Ψυχολογική εξάρτηση: Το κάπνισμα/άτμισμα συνδέεται με καθημερινές συνήθειες, κοινωνικές καταστάσεις και συναισθηματική ανακούφιση.
Σε αυτό το πλαίσιο, ο ωτοβελονισμός και η ευρύτερη έννοια της ωτικής νευροτροποποίησης προσφέρονται ως μη φαρμακευτικές μέθοδοι που μπορούν να υποστηρίξουν την προσπάθεια απεξάρτησης.
Νικοτίνη – Γιατί εθίζει τόσο;
- Δράση στον εγκέφαλο: Η νικοτίνη ενεργοποιεί τους νικοτινικούς υποδοχείς ακετυλοχολίνης. Αυτό οδηγεί σε ταχεία απελευθέρωση ντοπαμίνης, προκαλώντας αίσθηση ευχαρίστησης και χαλάρωσης.
- Εθιστική δύναμη: Η συστηματική χρήση δημιουργεί ανοχή και ανάγκη για όλο και περισσότερη νικοτίνη.
- Στέρηση: Όταν σταματήσει η λήψη, εμφανίζονται εκνευρισμός, άγχος, δυσκολία συγκέντρωσης, αϋπνία, αυξημένη όρεξη.
- Επιπτώσεις στην υγεία: Εκτός από την εξάρτηση, η νικοτίνη συνδέεται με καρδιαγγειακές επιπλοκές (ταχυκαρδία, υπέρταση, αγγειοσύσπαση).
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η εθιστικότητα της νικοτίνης μπορεί να συγκριθεί με εκείνη της κοκαΐνης και της ηρωίνης.
Τι είναι ο ωτοβελονισμός
Ο ωτοβελονισμός είναι μια θεραπευτική τεχνική που βασίζεται στην άποψη ότι το αυτί αποτελεί ένα «μικροσύστημα» που αντιπροσωπεύει ολόκληρο το σώμα.
- Στο πτερύγιο του αυτιού υπάρχουν σημεία που αντιστοιχούν σε όργανα, λειτουργίες και ψυχολογικές καταστάσεις.
- Η διέγερση αυτών των σημείων με λεπτές βελόνες (ή μικρά σπορίδια, μαγνητικά σφαιρίδια, laser) επηρεάζει νευρικές οδούς που συνδέονται με τον εγκέφαλο.
- Η επίδραση αφορά τη ρύθμιση του νευρικού συστήματος, τη μείωση του στρες και την ισορροπία της ομοιόστασης.
Ωτική νευροτροποποίηση: το σύγχρονο επιστημονικό πλαίσιο
Ο όρος ωτική νευροτροποποίηση (auricular neuromodulation) αναφέρεται σε όλες τις μεθόδους που στοχεύουν τα νευρικά κυκλώματα του αυτιού για θεραπευτικούς σκοπούς.
- Στο αυτί καταλήγουν νευρικές ίνες του πνευμονογαστρικού νεύρου (vagus nerve), του τριδύμου και του αυχενικού πλέγματος.
- Η διέγερσή τους μπορεί να γίνει με βελόνες (ωτοβελονισμός), με ηλεκτρική διέγερση (tVNS – transcutaneous vagus nerve stimulation), με laser ή με πίεση (acupressure).
- Στόχος είναι η ρύθμιση του αυτόνομου νευρικού συστήματος, με επιδράσεις στο στρες, στον πόνο, στη διάθεση και στις εξαρτήσεις.
Ουσιαστικά, ο ωτοβελονισμός αποτελεί μια μορφή ωτικής νευροτροποποίησης.
Πώς βοηθούν στη διακοπή νικοτίνης
Μελέτες δείχνουν ότι οι τεχνικές αυτές μπορούν να:
- μειώσουν την επιθυμία για νικοτίνη,
- περιορίσουν το άγχος και την ευερεθιστότητα που συνοδεύουν τη στέρηση,
- βελτιώσουν την ποιότητα του ύπνου,
- συμβάλουν στη ρύθμιση της όρεξης και στον έλεγχο της αύξησης βάρους,
- ενισχύσουν την ψυχολογική αντοχή και το κίνητρο για απεξάρτηση.
Ο συνδυασμός τους με συμβουλευτική και ψυχολογική υποστήριξη οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας.
Πιθανές ερωτήσεις πελατών
- Είναι ο ωτοβελονισμός το ίδιο με τη νευροτροποποίηση;
Ο ωτοβελονισμός είναι μία από τις τεχνικές ωτικής νευροτροποποίησης. Η νευροτροποποίηση περιλαμβάνει και άλλες μεθόδους (ηλεκτρική, laser, acupressure). - Πονάει;
Η αίσθηση είναι ελάχιστη· οι περισσότεροι τη χαρακτηρίζουν ως ένα μικρό «τσίμπημα». - Χρειάζονται πολλές συνεδρίες;
Συνήθως 6–10, ανάλογα με την ένταση του εθισμού και την ανταπόκριση του οργανισμού. - Υπάρχουν παρενέργειες;
Σπάνια και ήπιες (π.χ. μικρή ερυθρότητα ή ευαισθησία στο αυτί). - Λειτουργεί και για ηλεκτρονικά τσιγάρα ή patches;
Ναι, γιατί στοχεύει στην ίδια την εξάρτηση από τη νικοτίνη, ανεξάρτητα από τη μορφή της. - Μπορεί να με βοηθήσει να μην πάρω βάρος όταν κόψω τη νικοτίνη;
Ναι, γιατί βοηθά στη μείωση της όρεξης και στον έλεγχο των λιγουρών. - Είναι η νικοτίνη τοξική από μόνη της;
Ναι, σε μεγάλες δόσεις είναι δηλητήριο. Στις ποσότητες που λαμβάνονται με το κάπνισμα δεν είναι η κύρια αιτία καρκίνου, αλλά συμβάλλει σε αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο (υπέρταση, αθηροσκλήρωση). - Αν χρησιμοποιώ τσίχλες/patches νικοτίνης, μπορώ να κάνω ωτοβελονισμό;
Βεβαίως. Ο ωτοβελονισμός μπορεί να λειτουργήσει συμπληρωματικά και να βοηθήσει να μειωθεί σταδιακά η ανάγκη. - Είναι το ηλεκτρονικό τσιγάρο πιο ασφαλές επειδή δίνει μόνο νικοτίνη;
Όχι απόλυτα. Μπορεί να έχει λιγότερες τοξικές ουσίες από τον καπνό, αλλά η εξάρτηση από τη νικοτίνη παραμένει και οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις είναι ακόμη υπό μελέτη. - Μπορεί να με βοηθήσει και σε άλλα προβλήματα εκτός από τη νικοτίνη;
Ναι· εφαρμόζεται σε άγχος, αϋπνία, χρόνιο πόνο, διαταραχές όρεξης και άλλα.
Συμπέρασμα
Η νικοτίνη είναι μια εξαιρετικά εθιστική ουσία που δημιουργεί σωματική και ψυχολογική εξάρτηση. Ο ωτοβελονισμός και η ωτική νευροτροποποίηση αποτελούν σύγχρονες, μη φαρμακευτικές και ασφαλείς μεθόδους που μπορούν να στηρίξουν την προσπάθεια διακοπής. Δεν αποτελούν πανάκεια, αλλά, όταν συνδυάζονται με θέληση και ψυχολογική υποστήριξη, αυξάνουν σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας.
Βιβλιογραφία
- World Health Organization. Tobacco and Nicotine Use. WHO, 2023.
- World Health Organization. Acupuncture: Review and Analysis of Reports on Controlled Clinical Trials. WHO, 2002.
- Bier ID, Wilson J, Studt P, Shakleton M. “Auricular acupuncture, education, and smoking cessation: a randomized, sham-controlled trial.” Am J Public Health. 2002;92(10):1642–1647.
- Yeh ML, Chou YH, Chen HH, Chen CS, Lin JG. “Auricular acupressure for smoking cessation: a randomized, sham-controlled study.” Am J Chin Med. 2014;42(6):1225–1240.
- Chen HH, Yeh ML, Chao YH. “Comparisons of auricular acupressure and cognitive-behavioral therapy for smoking cessation.” J Altern Complement Med. 2006;12(2):147–152.
- Frangos E, Komisaruk BR. “Access to vagal projections via cutaneous stimulation of the external ear: fMRI evidence in humans.” Brain Stimulation. 2017;10(3):447–454.
